Toprak Altı Damla Sulama Sistemi
Günümüzün en gelişmiş tarımsal sulama yöntemi olan toprak altı damla sulama; sulama randımanı, su tasarrufu ve verim artışında üstünlük sağlıyor. Çoğunlukla zeytinliklerde, meyve bahçelerinde ve tarla bitkilerinde kullanılan toprak altı damla sulama sistemleri kurulum maliyetini 4-6 yılda amorti ediyor ve döşenen borular 15 yıla kadar kullanılabiliyor.
Dünyada su kaynaklarının giderek tükenmesi tatlı su kaynaklarının yüzde 70’ini kullanan tarım sektörü için su tasarrufunu kaçınılmaz kılıyor. Türkiye’de modern sulama yöntemlerinin en yenisi olan toprak altı damla sulama sağladığı su, enerji ve işçilik maliyeti tasarrufu gibi avantajlarla son yıllarda öne çıkıyor.
Sulamayı zorlaştıran arazi yapısı, kötü iklim koşulları, yetersiz su havzası gibi olumsuzlukları ortadan kaldıran toprak altı damla sulama sisteminde toprağa entegre edilen borular aracılığıyla su ve gübre damlalar halinde direkt bitkinin köküne ulaşıyor. Aynı zamanda işçilik maliyetlerini düşürüyor, tarla içinde makine kullanımını azaltıyor, su ve besin maddelerinin etkin kullanılmasını sağlıyor.
Toprak altı damla sulama sisteminin kurulum aşamaları
Toprak altı damla sulama sistemi lateral adı verilen damla sulama boruları, damla sulama borusunun tıkanmasını engelleyen filtreler, bitki besin maddesini sisteme enjekte eden gübreleme ünitesi, su sayacı, vana ve bütün bir sistemi kontrol eden otomasyon sistemi gibi özel bileşenlerden oluşuyor. Sistemin kurulumu sırasında ise titizlikle takip edilmesi gereken birkaç aşama bulunuyor.
İlk olarak arazinin konumu, toprak yapısı, su kapasitesi gibi incelemelerin yapılması gerekiyor. Örneğin kaya zemine sahip arazideki sığ topraklar lateral derinliğini kısıtladığı için toprak altı damla sulama için uygun olmayabiliyor. Su analizi yaparak da suyun içerdiği kireç, kükürt gibi maddeler belirleniyor.
İkinci aşama ise projelendirme kısmından oluşuyor. Uzmanlar tarafından hazırlanması gereken projede arazinin eğimi, su kaynağının tarlaya olan uzaklığı, arazinin sağlıklı sulanabilmesi için filtrede gerekli olan giriş ve çıkış basınçları, damla sulama sisteminin özelliği, vanaların çapı, her parselde olması gereken basınç gibi unsurlara dikkat ediliyor.
Kurulumda dikkat edilmesi gerekenler
Bitki özellikle su stresi yaşadığı zaman kökler suyun olduğu tarafa yönelerek damlatıcıya girmeye çalışabiliyor. Damlatıcıların tıkanmasına neden olabilecek bu durum homojen sulama ve gübrelemenin de önüne geçiyor. Damlatıcıların tıkanmasını engellemek için NETAFIM olarak treflan içermeyen bakır oksit emdirilmiş özel damlatıcılar kullanılmasını öneriyoruz.
Üretim sahalarında kullanılan su kalitesinin düşük değerlerde olması durumunda da filtre kalitesi devreye giriyor. Toprak altındaki damlatıcılar görülemediğinden olası su kaçağı ya da tıkanma gibi durumların takip edilerek müdahale edilebilmesi için su sayaçları da büyük önem taşıyor. Sistemin düzgün işletilebilmesi ve ömrünün uzatılabilmesi içinse mutlaka düzenli aralıklarla bakımının yapılması gerekiyor.
Arazi büyüklüğü arttıkça kurulum maliyeti azalıyor
Sistemin ilk girdi maliyeti arazinin büyüklüğü, kurulacak sistemin özellikleri, su kaynağının ve toprağın yapısına göre değişiyor. Arazi büyüklüğü arttıkça dekar başına düşen maliyet azalırken, sistem kendi maliyetini 4-6 yılda çıkartıyor.
Toprak altı damla sulama sistemlerinde kurulumu yapılan boruların her sezon başında serilip sezon sonunda toplanması gerekmediğinden işçilik maliyetleri düşüyor. 5-15 yıl arasında kullanılabilen borular sayesinde üreticinin bakım maliyeti azalırken, sistem toprak altında olmasından dolayı toprak üstü canlı hayvanlardan, ultraviyole ışınlardan ve hava sıcaklığı gibi değişimlerden etkilenmiyor ve boruların yıpranma olasılığı da fazlasıyla düşüyor. Bu da üretici için orta vadede kâr artışı anlamına geliyor.
Bitkiye göre kurulum mesafeleri
Zeytinliklerde, üzüm bağlarında, meyve bahçelerinde ve son yıllarda da özellikle mısır ve yonca gibi tarla bitkilerinde giderek yaygınlaşan toprak altı damla sulama sistemi çok sayıda üründe kullanılabiliyor. Meyve bahçeleri ve tarla bitkilerinde sistemin arazi kurulumu biraz farklılaşsa da hemen hepsine eşit ölçüde fayda sağlıyor.
Toprak altı damla sulama sisteminin tasarımı sırasında bitki ve toprak çeşidine göre laterallerin yerleştirilme derinlikleri ve aralıkları belirleniyor. Bitki çeşidine göre lateral boruların yerleştirilme derinliği 2-70 cm aralığında olabiliyor. Toprağın 5-15 cm altına yerleştirilen sistemler saçak köke sahip bitki yetiştiriciliği için uygunken, toprak yüzeyinden 25 cm derinliğe yerleştirilen sistemler daha çok domates, patlıcan, biber ve fasulye için kullanılıyor. Derin kök yapısına sahip mısır, yonca, karpuz ve kabak gibi tek ve çok yıllık bitkilerde ise lateral borular toprağın 30-70 cm altına yerleştiriliyor.
